Belevingsonderzoek

Belevingsonderzoek

Om de kwaliteit van een geluidsomgeving te onderzoeken, is de beleving van bewoners minstens zo belangrijk als het meten van geluid. Of een geluidsomgeving als prettig of onprettig wordt ervaren is iets dat nog maar beperkt automatisch gemeten kan worden. De technologie van SoundAppraisal is hier een voorloper. Lokale kennis en subjectieve beleving van bewoners een vormen belangrijke informatiebron ter verrijking en verificatie van meetresultaten.

Je kunt beleving alleen maar zinvol onderzoeken op het moment dat er iets beleefd wordt – in situ. In het moment zelf is er sprake van de rijkste ervaring. Na afloop kun je de beleving tot op zekere hoogte wel reconstrueren, maar dan gaan allerlei rationele processen een rol spelen die de oorspronkelijke beleving verarmen en vervormen. Dat kan nog steeds nuttig zijn, maar de rijkdom van de het delen van ervaringen “in het moment” is veel groter. Daarom hebben we verschillende manieren om op locatie en tijdens “het beleven” informatie te verzamelen.

In de loop der jaren hebben we geleerd om op basis van kleine aanwijzingen door te vragen: Waarom gebruikt iemand het woord “onrein” in relatie met een soundscape? Waarom negeert een ander duidelijk aanwezige bronnen? Waarom heeft iemand een duidelijke opinie aan het begin van de wandeling en een veel genuanceerdere opinie aan het einde? Dit zijn allemaal aanwijzingen naar wat er werkelijk omgaat in mensen wanneer ze (geluid) beleven. Door dit soort zaken op te merken en elkaar de gelegenheid te geven erover te reflecteren ontstaat er een rijk en heel menselijk beeld waarin individuen een beter inzicht krijgen in hun eigen en elkaars ervaringen in de omgeving.

Beleving is altijd holistisch: de verschillende zintuigen werken samen om tot één ondeelbare ervaring te komen. Geluid, beeld, geur, temperatuur, zelfs smaak, maar ook interne zintuigen die ons vertellen over pijn, stress, vermoeidheid, hoop, et cetera dragen allemaal mee aan de beleving. Het nadeel hiervan is dat de bijdragen van de zintuigen niet goed te scheiden zijn. Het voordeel hiervan is dat de negatieve bijdrage van het ene zintuig gecompenseerd kan worden door een positieve bijdrage van een ander zintuig. Bijvoorbeeld, het zien en ruiken van groene omgeving kan het horen van stoorgeluiden deels compenseren.

Als onderdeel van een soundscape onderzoek, zoals het GLIMI project, worden daarom verschillende methoden toegepast om geluidsbelevingen te verzamelen en te analyseren.

Soundwalk

Een soundwalk is een luisterwandeling waarbij de deelnemer wordt gestimuleerd om actief te luisteren naar de omgeving. Luisteren is (anders dan horen) het actief interpreteren van en betekenis geven aan geluid. Op een soundwalk wordt er dus gereflecteerd op de manier waarop we geluid interpreteren en wat onze fysieke en emotionele reactie is op omgevingsgeluid. Het interessante is dat een goede luisterwandeling tot een wat ander vorm van waarnemen leidt dan normaal. Hierdoor komen de deelnemers tot een rijkere evaluatie van de geluidsomgeving.

De luisterwandeling is een leerzame onderzoeksmethode voor zowel de onderzoeker als bewoner. Tijdens de wandeling wordt er gekeken en geluisterd naar de context van geluidsbeleving; bewoners hebben een opgebouwde geschiedenis van geluidsbeleving in hun buurt, hebben ideeën en meningen over geluidsproducenten en hebben sociale en emotionele banden met buren en buurt. Niet alleen de akoestische elementen van geluidsbeleving komen dus aan bod, maar ook de niet-akoestische factoren die geluidsbeleving kunnen beïnvloeden, worden besproken.

Daarnaast geeft een soundwalk de deelnemers ook inzicht in de geluidsbeleving. Hiermee vergroten wij de transparantie over het onderzoeksproces en de resultaten daarvan. Zo worden de verschillende ‘soundscape labels’ uitgelegd en besproken welke factoren bepalen of geluidsomgevingen worden bestempeld als ‘chaotisch’, ‘kalm’, ’levendig’, of ‘monotoon’. Zo proberen wij een gedeelde terminologie op te stellen met bewoners, zodat de geluidservaringen duidelijk verwoord en vergeleken kunnen worden.

De route van de soundwalk is uitgestippeld langs de verschillende meetpunten in de wijk. Deze meetpunten zijn ook ’luisterpunten’, waarbij deelnemers actief luisteren naar de omgeving. Er wordt gereflecteerd op de geluiden die dominant of hoorbaar zijn, welke geluidsverwachtingen er zijn rondom het luisterpunt, hoe geluiden worden ervaren en hoe deze verschillen of overeenkomen met de andere plekken tijdens de wandeling. Er wordt aan elk luisterpunt een soundscape label toegekend, al dan niet door middel van het gebruik van de MoSART app. Vervolgens wordt besproken of deze labels resoneren bij de beleving van de deelnemers en welke benamingen het meest passend zijn.

De luisterwandeling is natuurlijk een momentopname, maar biedt wel de mogelijkheid om achterliggende en medierende factoren in de algemene geluidsbeleving te achterhalen. Deelnemers komen bijvoorbeeld met anekdotes over geluidssituaties, die inzicht bieden in hun relatie tot hun woonomgeving en de geluiden en activiteiten die hen daarin opvallen.

Webportal

Speciaal voor het GLIMI-project is de GLIMI webportal ontwikkeld, zodat bewoners inzicht krijgen in hun geluidsomgeving én hun eigen geluidsbeleving kunnen melden.

In de GLIMI portal (portal.glimi.nl) is te zien waar alle GLIMI-pilot onderzoeken plaatsvinden. Voor elk meetpunt wordt er een soundscape-schatting weergegeven aan de hand van de Harmonica Index¹. Door deze visualisaties krijgen bewoners meer inzicht in de actuele en historische kwaliteit van hun geluidsomgeving en kunnen ze deze ook vergelijken met andere meetpunten. Op termijn wordt ook het geluidsklimaat weergegeven in de portal.

Daarnaast kunnen bewoners in deze portal ook hun eigen geluidsbeleving melden. Hierin delen ze welke geluiden ze horen, hoe lang deze al hoorbaar zijn, waar ze zijn en welke activiteit ze ondernemen op het moment van beleving. Deze meldingen geven niet alleen beter inzicht in de geluidsgebeurtenissen en soundscapes, maar kunnen ook gebruikt worden om te de soundscape-schattingen uit de signaalanalyse te verifiëren of aan te vullen. Dit is dus ook een methode om de soundscapetechnologie en -software verder te optimaliseren.